ادامه از صفحه یک
به تأسیسات اتمی ایران یکی از مباحث اصلی آن خواهد بود. برخی اظهار نظرها حکایت از تلاش آمریکا و تروئیکای اروپایی برای مجاب کردن دیگر اعضا به صدور قطعنامه ضد ایرانی در نشست شورای حکام دارد. (هرچند روسیه اعلام کرده به چنین قطعنامهای رأی منفی خواهد داد). گفتنی است؛ آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم بیکار ننشسته و در تازهترین گزارش خود در هفتهای که گذشت ایران را متهم کرده که فعالیتهای آژانس و بازرسان آن را به طور جدی تضعیف کرده است؛ حتی آژانس تخمین میزند که ایران اکنون حدود ۲, ۴۴۱ کیلوگرم اورانیوم غنی شده داشته باشد. آژانس اعلام کرده از این میزان، ۳/ ۸۴ کیلو اورانیوم تا سقف ۲۰ درصد و ۱۰ کیلو تا ۶۰ درصد غنی شده است اتهامی که با واکنش تهران مواجه شد و نماینده ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی پنجشنبه ۱۸ شهریور گفت: «هرگونه اقدام غیرسازنده در نشست آتی شورای حکام آژانس باعث اختلال در فرآیند مذاکرات احیای توافق هستهای موسوم به برجام در وین، پایتخت اتریش خواهد شد.»
دلیل رویکرد خصمانه آژانس نسبت به ایران آن هم در شرایط حساس کنونی، این است که در مدت اخیر ایران ساز و کار نظارتی آژانس بر تاسیسات هستهای ایران را کاهش داده است. در این راستا ایران و آژانس فوریه گذشته به توافقی برای ارائه دسترسیهای داوطلبانه از سوی ایران به دو مکان مشخص شده و تسهیل فعالیتهای راستیآزمایی آژانس دست یافته بودند این توافق، یک بار قبل از منقضی شدن به مدت یک ماه و تا تاریخ 24 ژوئن تمدید شد اما ایران بعد از آن تاریخ، توافق مذکور را تمدید نکرد. همچنین ایران در راستای اجرای ماده ششم قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» که در مجلس تصویب شده بود، نظارتهای فراپادمانی و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد که این مسئله باعث شد دسترسیهای آژانس به تاسیسات هستهای ایران، نسبت به گذشته با کاهش بسیار زیادی روبهرو شود.
اقدامات آژانس، سیاسی است نه حقوقی و فنی
مباحث مرتبط با برجام در دو حیطه سیاسی و فنی دنبال شده، موضوعات سیاسی از چندین کانال در جریان بوده، اما از لحاظ فنی آژانس بینالمللی انرژی اتمی تنها رابط بین ایران و طرفهای برجامی بوده که به مسائل فنی دسترسی داشته است. اما از زمان مطرح شدن مسئله فعالیتهای هستهای ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی و قطعنامههایی که از سوی این شورا صادر شده است، در میان مردم و همچنین محافل علمی و دانشگاهی و رسانهای، اینگونه مطرح میشود که رفتار و عملکرد این سازمان نسبت به موضوع هستهای ایران رفتاری سیاسی است و کمتر از مؤلفههای حقوقی و فنی برخوردار است اقداماتی هم که آژانس انجام داده تاکنون از دل مذاکرات سیاسی بیرون آمده است. همچنین طی شش دور مذاکرات موسوم به احیای برجام در وین، آژانس نه تنها نقش یک کاتالیزور در احیای واقعی و اصولی این توافق را ایفا نکرده، بلکه خود به عامل بحرانساز در این معادله تبدیل شده است! آژانس در مذاکرات وین با اصرار بر بسط نظارتهای فراپادمانی و فراپروتکلی در قبال فعالیتهای صلحآمیز هستهای کشورمان، گره کور دیگری را در مسیر مذاکرات ایجاد کرد. اکنون هم در حالی که زمان برگزاری مذاکرات وین هفت مشخص نیست، آژانس دقیقاً در حال تکرار همان بازی است!
توقف مذاکرات، مانع هرگونه اقدامی است
مسئله قابل توجه این است که دورههای نهایی مذاکرات هستهای در وین به صورت فرسایشی دنبال شد و اکنون هم متوقف شده است همین موضوع وضعیت حاکم بر گفتوگوها را پیچیدهتر کرد. جو بایدن و ابراهیم رئیسی روسای جمهور ایالاتمتحده و ایران هر دو میگویند به دنبال استفاده از دیپلماسی برای حلوفصل اختلافها و بازگشت به اجرای کامل برجام هستند اما هنوز این سخنان در میدان عمل جامه تحقق به تن نکرده است. تهران میگوید به دنبال مذاکره برای مذاکره و تن دادن به روند فرسایشی گفتوگوها نیست و واشنگتن هم ایران را مقصر تطویل این روند میداند هرچند تاکید دارد که وضعیت جاری سیاسی در ایران به واسطه نقل و انتقالها را درک میکند. در این بین، دولت بایدن نیز مانند ترامپ مذاکرات را در سایه فشار حداکثری پی گرفت، موضوعی که اثرات بسیار بدی را بر روی مذاکرات و پیشرفتهای مربوط به آن گذاشت. بنابراین با توجه به شرایط کنونی درحال حاضر آژانس نمیتواند کاری انجام دهد به لحاظ اینکه مذاکرات متوقف شده است و تا زمانی که مذاکرات برجام از سر گرفته نشود تغییری در شیوه عمل و برخورد با آژانس صورت نخواهد گرفت. همچنین در شرایط فعلی گزارش آژانس یک مسئله حاشیهای نسبت به اصل گفتوگوهای هستهای به شمار میرود این در حالی است که در همین زمان اسرائیل به بهانههای مختلف سعی در کارشکنی در مذاکرات برجام و همچنین نحوه تعامل آژانس با ایران بوده است.